یادداشت؛
بررسی حقوق بانوان و دختران در جامعه
آی وکیل: در نظام جامع اسلامی، حقوق دختران و زنان، هم چون حقوق مردان، مبتنی بر نقش ها و مسئولیت های فردی هریک از دو جنس و متناسب با جایگاه انسانی آنها در ساختار خانواده و در نظام اجتماعی اعطا شده است.
به گزارش آی وکیل به نقل از مهر، الهام غفاری دانشجوی دکتری مطالعات زنان در یادداشتی نوشت: «دوره های تاریخی بشری سرشار از اتفاقات ریز و درشت درباره ی مسائل مختلف و از زوایای متفاوت بوده است. گاهی از جنگ میان مذهب ها رنج برده است و گاه در نزاع میان زمین و ابزار تولیدی عمرش را سپری کرده است. زمانی درگیر سرکوب عقاید و اندیشه های علمی نوین بوده و در دوره ای در پی کشف دنیای جدید، اسارت و حتی کشتار انسان های دیگر را برگزیده است چنان که آثار و شواهد آن از پس قرن ها هم چنان روح را می آزارد. بعدتر بشر با تولد افکار و ایده های نوین فلسفی و با استفاده از ابزار خرد، هرآنچه مانع پیشرفت بشری اش بود سرکوب نمود تا راه برای رسیدن به امیال سیری ناپذیرش بازتر و هموارتر شود. این میان و تا مدت های مدید، زنان نه فقط محلی از اِعراب نداشتند که اساساً مسأله ای به نام زنان، موضوعیت ماهوی نداشت. تا این که در دهه های اولین قرن بیستم، مقوله ای به نام جایگاه زنان، در پی گرفتن حق رأی برای زنان، در دنیای غرب، موضوعیت یافت و هم زمان با افزایش نیاز به کارگرهایی با دستمزد پایین برای گردش چرخ های سرمایه مدار و سیستم های نوظهور مادی، با کمک تغییر سبک پوشش زنان، حضور بیشتر آنها را در کارگاه ها و کارخانه های صنعتی ممکن ساخت. بدیهی است برای این حضور بیشتر در عرصه ی تولید و اقتصاد، لازم بود موانع دیگر هم چون نقش های خانگی و درون زای زنانه نیز از میان برداشته شود. این مهم به سادگی و در لوای منکوب و بی ارزش سازی مفاهیمِ مادرانگی و زنانگی با عنوان شهروند جنس دوم و بازتولید مفاهیم جدیدی از برابری جنسیتی و هم ارزشی زن و مرد در دنیای مدرن به دست آمد. شاید یکی از مهم ترین تسهیل گرانِ عرصه ی تغییرات افکار مرد محور به نگرش های زنانه در دنیای غرب، وجود الهیات سنتی و اقتدارگرای مردانه با محوریت شرّ انگاری زنان در قرائت های رایج از دین و سنت موسائی و عیسائی باشد. تفکری که زن را عامل پلیدی، فریب، پستی و خواریِ مردان می دانست و بنابراین اهتمام در واپس رانی این عامل انحطاطی داشت. اما در قرن بیستم و با تقدس زدایی از دین سنتی و روی کار آمدن الهیات مدرن، این نگرش جای خودرا به معرفتی جدید از جایگاه خرد و اندیشه ی مادی گرایانه و لذت مدار سپرد که نه فقط انسان را شامل زن و مرد لایق لذت، آسایش و بهره از دنیای مادی می داند، بلکه هیچ حدّ و مرزی نیز برای مسیر دستیابی به آن، جز احترام به آزادی سایر انسان ها، قائل نیست. بدیهی است در این نگرش دیگر نیازی به شرّانگاری زنان نبود بلکه برعکس به کمک همین زنان، می شد پروسه تحوّل از دنیای سنتی به دنیای مدرن را سریع تر هم طی کرد. فرآیندی که با تلاش فراوان اهتمام در وجاهت بخشی به این جا و الان سازی بجای غایت اندیشی و معادباوری، عادی سازیِ روابط آزاد جنسی در شکل های مختلف بجای خانواده گرایی، فردیت تامّ و تمامیت خواهی فردی بجای دگراندیشی و دیگرخواهی، هژمونیِ لذت آنی و غریزه باوری بر منفعت غایی و فطرت باوری و غلبه ی اندیشه ی تکاثر و ثروت اندزی بجای کوثرگرایی و بهره برداری داشته و بر انسان مادی و تکامل گرا بجای انسان الهی و گام بردار در راه تعالی و مسئول و پاسخ گو نسبت به سایر عوامل موجود در عالم هستی تکیه دارد. پس از این همه تلاش، شاید عجیب به نظر برسد اما تقریباً کلیت مبحث حقوق بانوان در دنیای مدرن شامل مواردی از قبیل: تمامیت بدنی و خودمختاری، حق رأی، حق کار، حق دستمزد برابر به خاطر کار برابر، حق مالکیت، حق تحصیل، حق شرکت در ارتش، حق مشارکت در قراردادهای قانونی و در نهایت حقوق سرپرستی، ازدواج و مذهبی می شود.
بدیهی است در نگرشی که انسان را در چند بُعد محدود و نه تمامی ابعاد و در گستره ی دنیا و نه تمام هستی، می بیند، حقوق وی و تکالیف او را نیز محدود و محصور به همین زوایای معدود بداند. فلسفه وجودی این نگرش، خود جای بحث و بررسی مفصل دارد که از کدام منبع و تحت چه اندیشه و تفکری، نگرش به انسان از منظر ابعاد مادی و ماتریالیستی، سرمایه مدار و مارکسیستی، آزادی طلب و لیبرالیستی بعنوان نگرش مبنا و اساسی، مورد پذیرش جمعی قرار گرفته است؟ آیا اگر مبانی نگرشی انسان در جهان حاضر، برمبنای اندیشه ای دیگر تبیین می شد، باز هم همین ابعاد و زوایا و حقوق و تکالیف، وضع می شد؟ به راستی حقوق یک انسان چگونه و بر چه مبنا و اساسی تبیین می شود؟ این حقوق بایستی دارای چه خاصیت ها، ارزش ها، چه میزانی از عمق، رو به کدام سمت و جهت و دربردارنده ی چه راهبردهایی برای دست یابی به آن باشند؟ آیا مرجع وضع این حقوق و قانون ها برای انسان، انسان های دیگر هستند؟ اگر پاسخ، آری است، این انسان ها خود باید دارای چه جایگاه و بینش و نگرش و اندیشه ای باشند تا بتوانند مسیر و مبدا و مقصد حرکت انسان را تبیین کنند؟ بازوی نظارتی آنها کدام است و بر چه اساسی گزینش شده است؟ و اگر پاسخ، خیر است، چه نهاد و جایگاهی بایستی این همه را تدوین و تبیین نماید؟ سوال اساسی دیگر شاید این پرسش باشد: آیا راه بهتری برای دستیابی به نسخه ای جامع تر، گویاتر، شفاف تر، معنادارتر، عمیق تر و گسترده تر وجود دارد؟ راهی که انسان را با همه ی ابعادش ببیند؛ داشته ها و قدرهای وجودی اش را بسنجد؛ نیازهایش را تنظیم کند؛ او را درگستره ی هستی، نقش آفرین بداند و نه فقط برای بودنش، چگونه بودنش، رفتنش و چگونه رفتنش در این دنیا، برنامه داشته باشد بلکه برای مقصدهای بعدی حرکت وی در عالم هستی نیز برنامه ای گویا و قابل دست یابی داشته باشد. مسأله دین، ضرورت نیاز به دین و جایگاه دین در زندگی بشری، بر طبق همین اصول مسلم و غیرقابل انکار، تبیین و تعریف می گردد. دین، همان برنامه ی جامع فوق بشری است که حرکت های انسان را جهت می دهد و طرح زندگی او را سامان می بخشد. روشن است که منظور از این دین، دین مبین اسلام است که در نظام جامع خویش برای تمامی ابعاد وجودی انسان، قبل از تولدش و در بودن هایش، حرکت ها، رویکردها، انتخاب ها و حتی نیت هایش در این عالم، برنامه داشته و هادی وی در مسیرگذرای این عالم و ضامن و نگاه بانِ آثار و نتایج حرکت های وی در عوالم پس از حیات دنیایی وی است. چنین دین جامع و برنامه محوری باید که فارغ از جنسیت و بالاتر از نقش های محدود جنسی و جنسیتی بوده و برای انسان به ما هو انسان، لازم الاجرا باشد. دین اسلام دارای نظام های مختلفی هم چون نظام تربیتی، نظام اخلاقی، نظام اجتماعی، نظام اقتصادی و نظام حقوقی و سایر آنست که با تاخر و تقدم ارزشی به لحاظ جایگاهی به دنبال یکدیگر و یکی از پی دیگری ساخته و پرداخه می شوند. در نظام جامع اسلامی، حقوق دختران و زنان، هم چون حقوق مردان، مبتنی بر داشته ها، نقش ها و مسئولیت های فردی هریک از دوجنس و متناسب با جایگاه انسانی هریک از ایشان در ساختار خانواده و در نظام اجتماعی اسلامی طراحی و به هریک از ایشان اعطا شده است. ساختاری که مبتنی بر فطرت الهی انسان و قدر رفیع وی در عالم هستی بوده و مقرر است راه گشای حرکت تعالی بخش او به سمت ذات باری تعالی باشد. در چنین نگرشی مبنای تفاوت های زن و مرد، طبیعی، فطری و ساخته ی دست الله است. تفاوت هایی که بودن شان، ارزش آفرین و مایه ی تفاخر نیست و نبودشان حسرت زا و عقده آور نمی باشد؛ بلکه این ها فقط نعمت هایی الهی و امکانی اعتباری و امانتی جعلی از طرف پروردگار در دستان بشر شامل زن و مرد بوده تا هریک از این دو جنس بتواند با اختیار خویش و با موضع گیری صحیح در مقابل این داشته هاو حتی نداشته هایش، شکل بودن و کمالِ رفتنش را رقم بزند. در این بینش، اساسِ افتخار و کرامت هر انسان، میزان تقوای او یعنی مقدار عمل به فهم ها، معرفت ها و نیت های الهی خویش است. براین اساس در نظام حقوقی اسلام، با کلماتی همچون توبه، عفو، حدّ و قصاص برای توسعه حیات و پاک شدن سیئات و بالاتر از آن تبدیل سیئه به حسنات روبرو می باشیم. مفاهیم بلندی که فقط در نگاه توحیدی و در نظام ارزشی اسلام، قابل درک و فهم است.
وقتی هدف از بودن انسان، رشد یعنی حدّی بالاتر از کمال، معرفی می گردد و جهت حرکتش، نه انسان و نه دنیا بلکه قرب به ذات حقّ باشد، بدیهی است برای چنین انسانی، حرف از حقوق جنسی و جنسیتی، ذیل منظومه ی باور الهی انسان تعریف می گردد. حقِّ چنین زنی، نه مالکیت خودش بر بدن بجای مالکیت مرد، بلکه مالکیت الله بر بدنش است. چونکه مالک بدن، دیگر انسان، چه زن و چه مرد، نیست. بلکه مالک اصلی، ذات اقدس اله است و هدف از داشتن چنین بدنی نه لذت و شهوت به هر طریقی، بلکه حریم داری و بندگی برای الله و صرف همین بدن مادی و امانی در راه رشد الهی است. حقِّ چنین زنی، نه حضور در هر عرصه ای و به هر بهانه ای است، بلکه حضور وی در پرتو تعالیم والای اسلامی و متناسب با نقش ها و ضروریات و متناسب با کارکردها و اهداف متعالی اسلامی تبیین و تعریف می شود؛ پس گاه لزوم، وی را در خانه می خواهد و گاه وسط میدان! توضیح این مطلب، مستلزم داشتن تفکری فازی بجای داشتن نگرش صفر و صدی است که انسان در منظومه ی اسلامی ببیند و او را با نیت های الهی اش بسنجد. نگاه به تاریخ پربار و روشن اسلام و سیره ی زندگی معصومین علیهم السلام اجمعین نشان داده است دین اسلام نگرشی بالاتر از سوگیری های جنسیتی داشته و بر طبق شرایط و متناسب با نیازهای حقیقی انسان، نوع موضع گیری او را مشخص نموده است. یکی از زیباترین عرصه های نگرش الهی به مقام دختران و زنان در اسلام، جایگاه حضرت معصومه سلام الله علیها نزد پدر و برادر بزرگوار خویش است. بانویی که به شهادت سه معصوم، به مقام عصمت الهی رسید و شایسته ی شفاعت بخشی به مسلمین عالم شد. بانوی کریمه ای که در کودکی امین پدرش بود، نامه ی سوال کنندگان را پاسخ می داد و در جوانی به دعوت برادر و در سفری پنهانی، به سمت امام زمانش حرکت کرد و در نهایت در سرزمینی رحل اقامت افکند که پس از رحلت شهادت گونه اش زمینه را برای ظهور حجت و قائم آل محمد مهیا سازد. دختران ایران اسلامی افتخار دارند روز ولادت چنین بانویی را به نام خویش تکریم نمایند. دخترانی که بالاتر از حقوق مادی بشر امروز، به دنبال مسیری برای رسیدن به حقوق متعالی خویش هستند. حقوقی همچون حقِّ صیانت از عقل الهی، حقِّ برخورداری از محیط صالح برای انجام تکالیف الهی، حقِّ برخورداری از دنیایی که مسیر رفتن را تسهیل کند نه دعوت به ماندن و جلوه کردن را، حقِّ برخورداری از دینی که جان را صیقل دهد و تفکر را شکوفا سازد و بینشی، معرفت زا بیاورد و قرب به حقّ را حاصل کند.»
منبع: آی وكیل
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب